Tabsira, Akif Pasanin, Hariciye Nazirligindan azledilmesine sebep olan Churchill Vakasinin aslini esasini ortaya koymak üzere kaleme aldigi ünlü eseridir. Eser, II. Mahmud döneminin, hem ic siyasetini hem dis siyasetini; özellikle Ingiltere basta olmak üzere Avrupa devletleriyle olan hassas iliskilerini gözler önüne sermektedir. Tabsira, Fener Rum Patrikhanesinin o yillardaki konumunu belirlemeye katki saglayacak önemli tanikliklar da icermektedir. Tabsira, tarih belge niteligi tasimasinin yani sira, bir devlet adaminin gururunu kurtarmak icin verdigi mücadelenin de o güne kadarki emsalsiz bir örnegi durumundadir.
Süphesiz eser, öznel de olsa, birincil bir kaynak olarak tarih arastirmacilarina degerli bilgiler ve yaklasimlar saglayacaktir. Ancak Tabsiranin daha önemli tarafi, yeni edebiyata ve üslba dogru atilmis erken bir adim olma özelligini tasimasidir. 1836 yilinda kaleme alinmis oldugunu düsündügümüz eser, kif Pasayi Tanzimat devri yazarlarinin kendilerine örnek aldiklari bir müns yapmistir.
Namik Kemal, Tabsirayi ve yazarini su cümlelerle abidelestirmistir Tabsiranin siyasiyat cihetleriyle edebiyat cihetlerini birbirinden ayiralim. Heyet-i mecmasi yerine iki parcasina baska baska nazar edelim. Merhmun iki cihetde de fikrimize talm-i hikmet edenlerin, kalemimize Türkce yazmagi ögretenlerin en büyüklerinden ve binaen-aleyh bugünkü erbab-i kalemin evliya-yi niamindan oldugunu inkara mecal yokdur.
